ԿԸ ՑԱՒԻՆՔ…

Չեմ գի­տեր աշ­խար­հի մէջ քա­նի՞ հա­զար լե­զու­ներ կան, ո­րով մար­դիկ կը հա­ղոր­դակ­ցին ի­րարու հետ. բայց կայ լե­զու մը՝ հաս­կա­ցո­ղու­թեան լե­զուն, որ ի հար­կէ պէտք է անց­նի զգա­ցո­ղու­թեան բո­վէն, որ­պէս­զի ար­դիւ­նա­ւո­րուի, ե­թէ հաս­կա­ցո­ղու­թիւն-զգա­ցո­ղու­թիւն ըն­թա­նան նոյն հար­թա­կի վրայ:

«Ան­կա­խու­թեան» ոս­կէ եղ­նի­կը ե­րա­զող­ներ դժբախ­տա­բար մնա­ցին յու­սա­խաբ եւ յուսկ­տուր... ե­րեք նա­խա­գահ­ներ ի­րարու յա­ջոր­դե­ցին ու հա­կիրճ պատ­կե­րով ժո­ղո­վուր­դը ապ­րե­ցաւ բազ­մա­թիւ ցա­ւե­րու կող­քին՝ ցնցու­մը Հոկ­տեմ­բեր 27-ին, իսկ Մարտ 1-ի ժո­ղովր­դա­յին պոռթ­կու­մը, պե­տու­թեան կող­մէ գոր­ծադ­րուած գոր­ծար­քով գե­տին փռեց անշն­չա­ցած տա­սը հա­յոր­դի­ներ:

Ի­րա­պէս ի՜նչ ե­րա­նել­ի պիտ­ի ըլ­լար, որ ժող­ովր­դա­վա­րա­կան եւ քա­ղա­քակ­իրթ միջ­ոցն­եր­ով Պետ­ութ­իւն­ը փոր­ձէր կի­րար­կել պա­հանջք­ներ­ը ժող­ով­ուր­դին եւ հա­տուց­ել կար­ել­ի կամ գէթ գո­հա­ցու­ցիչ չա­փով։ Սա­կայն երբ վեր­նա­խաւ­ը ճոխ­ութ­եամբ կը շլա­նայ, իսկ անդ­ին ժող­ով­ուր­դը կը մնայ քաղ­ցած կամ կ­­ի­սա­քաղց... Պատ­ե­րազ­մէն տուժ­ուած­ներ­ը հարկ ե­ղած խնամ­քէ ու հո­գա­ծութ­են­է կը զրկ­­ու­ին, ու միջ­ոց­ը վեր­նա­խաւ­ին եւ ժող­ով­ուր­դին կը խո­րա­նայ, ալ ի՛նչ մի­ջազ­գա­յին կարծ­իք­ի մաս­ին է խօսք­ը, ալ ի՛նչ ար­տաք­ին թշնա­միին, որ օր­է օր իր ժան­իք­ներ­ը կը սրէ, կը զ­­ին­ու­ի եւ դի­ւա­նագ­ի­տա­կան յա­րա­բեր­ու­թիւնն­եր­ով ալ կ՚ամ­րացն­է իր դիրք­ը ու դեռ... ար­տա­քին օ­ժան­դա­կութ­եան ալ ե­րաշ­խիք­ը ուն­ի հան­դերձ քսան հազար զ­­ին­եալ­նե­ր­ու, որ­ոնք պա­տե­րազմին պի­տի մաս­նակ­ցին... իր­ենց կրօ­նա­կից­ներ­ու օգ­տին... իսկ այս ա­մէն­ուն դի­մաց ա­նոր­ոշ է, թէ հայր­են­ի Պետ­ութ­իւն­ը ի՛նչ նա­խա­պատ­րաս­տութ­իւն ուն­ի՝ դի­մագ­րաւել­ու վտանգն­եր­ը, որ­ոնցմ­է՝ ներք­ին ամ­րու­թիւն, զէնք­եր­ու պա­շար, դի­ւա­նագ­ի­տա­կան յա­րա­բեր­ութ­իւն եւ այլք...։­

Այս ա­մէն­ուն ի տես, սառն տրա­մա­բա­նութ­եամբ, որ մենք (դուրս­էն) ուն­ինք, դա­տա­պար­տել­ի է ան­շուշտ ինչ որ պա­տահ­ե­ցաւ Կ­­ի­րա­կի, 17 Յուլ­իս­ին:

Սա­կայն ամբ­ոխ­ի համ­բեր­ութ­եան բա­ժակ­ը լեց­ուած էր կ՚եր­եւ­ի ու նման ի­րա­վի­ճա­կի մէջ «մտած­ող­ութ­իւն­ը տեղ­ի կու տայ ստոր­ին բնազ­դին» (Լա­օ Ցէ) քսան­հինգ դա­րեր­ու խորք­էն եկ­ող խօսք...։

­Մաօ Ցէ Թունկ իր «Հա­կա­սութ­եան մա­սին» գիրք­ին մէջ կ՚ըս­է, թէ եր­բեմն եր­բեմն պէտք է ու­ժա­նակ­ի սլաք­ը քըն-նել, որպ­էսզ­ի ան­ժա­մա­նակ պայթ­ում տեղ­ի չուն­ե­նայ: Մինչ­դեռ նոյն ոճ­ով, նոյն ան­ձինք կը շա­րու­նա­կեն ի­րենց ըն­թաց­քը, ա­ռանց լսել­ու, տեսն­ել­ու, քըն-նել­ու ժող­ով­ուր­դին բազկ­ե­րակ­ը, հո-գեապ­րումն­երն ու մտադ­րութիւնն­եր­ը:

Վեր­նա­խաւ­ը ինքն­իրմ­ով գին­ով՝ չզգաց ժող­ով­ուր­դին սիրտ­ին զար­կեր­ը, չ՚ապր­իր ա­նոր հետ, այլ՝ ա­ռանձ­նա­տուն­եր­ու մէջ զ­­ի­րար փա­ռաւ­որ­են, նա­խան­ձել­ի ինք­նա­շարժն­եր­ով աչք շլաց­նեն եւ այլ բա­ներ, որ ցա­րա­կան օր­երուն կը պա­տա­հէր, եւ ա­մէն յղփա­ցած պ­­ետ­ութ­իւնն­եր­ու նման, նոյն­իսկ խորհր­դա­յին վար­չա­կար­գի, ինչ որ ան­յար­իր էր գա­ղա­փա­րա­խօս­ութ­եան, թէեւ այս է մարդ­կայ­ին ապ­րե­լա­կերպ­ը դժբախ­տա­բար, ուր ո՛չ ընկ­եր­վա­րութ­իւն­ը (գա­ղա­փա­րա­խօս­ութ­իւն­ը) եւ ոչ իսկ կրօն­ը, մեր պա­րա­գայ­ին՝ քրիս­տոն­էու­թիւն­ը, որ ա­ւել­ի զ­­ոհ­ող­ութ­եան մա­սին կը խօս­ի քան՝ ծա­ռա­յութ­իւն ըն­դուն­ել­ու... «ա­ւել­ի ե­րա­նել­ի տալ­ը, քան՝ առ­նել­ը» (Գործք. Ա­ռաք­ել­ոց), լուծ­ում չեն գործ­նա­կան գետն­ի վրայ:

Լուծ­ում­ը գուց­է առ այդ աշ­խա­տանք տա­նել­ու եւ եր­կա՜ր ժա­մա­նա­կի կը կա­րօ­տի մե­զի­, ինչ­պէ­ս ան­ցեա­լին ա՛յլ (եւ­րո­պա­կան) ժո­ղո­վուրդ­նե­րու կեան­քի հո­լո­վո­յթի­ն մէջ, եւ այ­սօր, ի հար­կէ Եւ­րո­պա­յի կեան­քի մա­կար­դակն ու ըմբռ­նու­մը կը տար­բե­րի­ն... Կով­կա­սէն:

Այ­լա­պէ­ս «մէ­կը լաթ, միւ­սը ար­դուկ» վտան­գը միշտ մօտ է...։ Աս­կէ ան­դի­ն մէկ Հա­յաս­տան, մէկ հա­յու­թի­ւն լո­զունգ­նե­ր կը մնան...։

­Ժո­ղո­վուր­դը կիրք ու­նի­, ուր բա­նա­կա­նու­թի­ւնը կը խեղ­դուի­:

Վեր­նա­խա­ւը դիրք ու­նի­, ուր ժո­ղո­վուր­դը կը մոռ­ցուի­:

Կը սպա­սե­նք հա­մե­րաշ­խու­թե­ան կա­մուր­ջի­... մինչ այդ՝ կը ցա­ւի­նք...։

­ՍԱՐ­ԳԻՍ ՓՈ­ՇՕՂ­ԼԵԱՆ

«Զարթօնք»