ՓՐՈԹՈՔՈԼ

Սա փրո­թո­քոլ ը­սուա­ծը վե­րին մա­կար­դա­կի եւ բարձ­րա­գոյն աս­տի­ճա­նի ստա­խօ­սու­թիւն է, որ կը պատ­կա­նի նա­խա­գահ­նե­րու, վար­չա­պետ­նե­րու խա­ւին, վեր­ջա­պէս պե­տա­կան մա­կար­դա­կի անձ­նա­ւո­րու­թիւն­նե­րու, ո­րոնք կը ձեռ­նուին հրա­պա­րա­կաւ, ի հարկէ, բռնազ­բօ­սիկ կամ ա­րուես­տա­կան ժպի­տով, ի բաց ա­ռեալ կարգ մը «փո­քըր­ֆէյս»ե­րու, ո­րոնց ա­ռաջ­նու­թիւ­նը կ՚եր­թայ ՌԴ­-ի Փութ­ին­ին...

(Ի միջ­ի այ­լոց, ա­ռիթ­ով մը ձեռն­ու­ե­ցայ երկ­րա­չափ­ի մը հետ... ձախ ձեռք­ով, ան զար­մա­նա­լով ը­սաւ. «ինչ­ո՞ւ ձախ­ով», ըս­ի՝ «իմ սիրտս ձախ կողմն է»..., ա­պա՝ քիչ մըն ալ զ­­ինք գրգռել­ու հա­մար՝ ա­ւելց­ուց­ի. «Ես ձա­խակ­ողմ­եան եմ, իսկ ին­չո՞ւ ա­ջով..», մնաց­ի ան­պա­տաս­խան. ուստ­ի, ըս­ի. «Քան­ի որ աջն է մեր ա­մեն­էն գործ­նա­կան ձեռք­ը... ա­նո՛վ սուր կը բռնենք... ուր­եմն երբ ա­ջով կը ձեռն­ու­ինք, այ­սինքն ըս­ել կ՚ուզ­ենք.. ՍՈՒՐ­Ը ԻՐ ՊԱ­ՏԵԱՆՆ Է... ձեռքս՝ Ա­ԶԱՏ Է ԲԱ­ՐԵ­ԿԱ­ՄՈՒ­ԹԵԱՆ...):

Գա­լո­վ, խնդրի­ն ո՛չ միայն «վե­րի­ն» մա­կար­դա­կի պաշ­տօ­նո­վ ծան­րա­բեր­նուած­նե­րուն, այլ՝ ա­ռանց փրո­թո­քո­լ բա­ռը գոր­ծա­ծե­լու, ընդ­հա­նուր ե­րե­ւո­յթ է մարդ­կա­յի­ն փոխյա­րա­բե­րու­թե­ան մէ­ջ, ո­րուն սա­կայն «քա­ղա­քա­վա­րու­թի­ւն» ա­նու­նը կու տան, ինչ որ սու­տի­ն ա՛յլ մէ­կ հո­մա­նի­շը դար­ձած է եւ սու­տը ըն­կե­րու­թեան թթուա­ծինն է դար­ձեր, քա­նի որ մար­դիկ ընդ­հան­րա­պէս կը խօ­սակ­ցին ի­րար­մէ լսել ու­զե­լո­վ ո՛չ թէ ի­րա­կա­նու­թի­ւնը­, ինչ որ վի­րա­ւո­րա­կան կրնայ ըլ­լալ, այլ այն՝ ինչ որ կը կար­ծե­ն, թէ դի­մա­ցի­նը լսել կ՚ու­զէ...:

Պարզ քննու­թի­ւն մը, կը փաս­տէ այս ի­րա­կա­նու­թի­ւնը­:

Գէթ ին­ծի հետ շա՜տ պա­տա­հած է. գու­ցէ ա­նոնց ազ­դե­ցու­թի՞ւնն է սոյն գրու­թիւ­նը... երբ անձ մը զիս Սար­գիս Ար­մէն կը կո­չէ, իսկ իր բա­նաս­տեղ­ծնե­րու թուած շար­քէն՝ կը զլա­նայ...

Ը­սի.­- կը նե­րես­, ի­րա­ւունք չու­նիս զիս­ Սար­գիս Ար­մէն կո­չել­ու.... (ին­ծի ի՞նչ փոյթ... «ինչ որ եմ, Տի­րոջ­մէ եմ»... ես ստեղ­ծու­ած մըն եմ. այս­քան):

Մար­դիկ կար­ծես ի­րա­կա­նու­թե­նէ կը խրտչին... ի մի­ջի այ­լոց իմ դպրո­ցա­կան (Յով-Ման) վի­ճա­կա­ցոյ­ցիս մէջ գրուած է «կոշտ եւ կռուա­զան»: Հա­մա­ձայն եմ... (Ե­րա­նի՜ ազ­գո­վի­ն ըլլ­ա­յինք կռուա­զան) մա­նա­ւանդ՝ երբ կը նա­խընտ­րեմ չոր ճշմար­տու­թիւ­նը խ­­ո­նաւ սուտ­էն: Այս՝ մէկ օ­րի­նա­կ. Կա­րե­լի է բազ­մա­պատ­կել ի հարկէ. բայց ո­չի­նչ. տե­ղը չէ: Ի մի­ջի ա­յլոց, ին­ծի տ­­րուած մակ­դի­րէ­ն ա­մե­նէն ա­ւե­լի սի­րած եմ «ԸՄ­ԲՈՍՏ»ը: Կ՚ու­զէին, որ Հայ­կա­զեան հա­մալ­սա­րա­նի մէջ կա­յա­ցած Ե. ՉԱ­ՐԵՆ­ՑԻ նուի­րու­ած ե­րե­կո­յի՞ն ալ լռեմ. Լռող­նե­րը շա՜տ էին ա­մե­նայն դէպս, թի­ւը չեմ գ­­ի­տեր, բայց... ներ­կա­նե՛­րը ա­մէ­նը: Թէ­կուզ ա­նոնք, եր­կու Տքթ. Փրո­ֆէ­սէօր­ներ (նկա­տի չու­նի­մ բե­մի լիբ­ան­ան­ցի­նե­րը) խօ­սե­ցան Չա­րեն­ցի եղ­ե­րա­կան մա­հուան մա­սին, պ­­ար­զա­պէս ի­րենց մ­­աղ­ձը թա­փե­լու հա­մայ­նա­վար վար­չա­կար­գին դէմ, երբ նո՛յն այդ վար­չա­կար­գին պա­տճա­ռաւ տիտ­ղոս­աւ­ո­րուա­ծ էին..­. իբ­րեւ  Տքթ. Փրո­ֆէ­սէօր... փո­խա­նակ խօ­սե­լու Չ­­ա­րենց բա­նաս­տեղ­ծա­կա­ն նո­րա­րար­ու­թեան, խո­րու­թեան ե­ւ այլ բազ­մա­թիւ յատ­կա­նիշ­նե­րուն:­

Հա­ւա­նա­բար ա՛յդ էր ի­րենց եւ այլ ներ­կա­նե­րուն «փրո­թո­քոլ»ը­: Իսկ իմ շահս, տե­սած ու ապր­ած ճշմար­տու­թիւնն­ե­րը յա­յտնե­լու մէջ է, զիս չեն խան­դա­վա­ռեր կեղ­ծ շո­յանքն­ե­րը: Ո­չ ալ կրնամ լռել անճ­շդու­թիւն­ներ­ու հան­դէպ: Ինչ որ եմ ան եմ. Եթ­է լռեմ եր­բ պէտք է խօ­սիմ, ին­քզինքս կը դա­ւեմ: Այդ մէ­կը ա­նըն­դու­նե­լի է:­

Իսկ... ե­թէ հարկ­ը ստիպ­է, (ինչ որ եր­բեմն կը պա­տա­հի, վեր­ջա­պէս ա­մե­նա­կա­րող անձ չկայ) «Ոհ, ա՛յդ է սոսկ ցաւն ինձ հա­մար»:

Այդ պա­րա­գա­յին... ըմ­բոս­տու­թիւն­ս իմ մէջս պի­տի ըմ­բո­ստա­նայ, խո­ցե­լով, բայց նաեւ՝ չընկր­կե­լով:

­Սպա­սե­լով ա­՛յլ ա­ռի­թի:­

ՍԱՐ­ԳԻՍ ՓՈ­ՇՕՂ­ԼԵԱՆ

«Զար­թօնք»